(SPECIAL REPORT) – Noong kasagsagan ng kampanya, sinabi ni Vice President Sara Duterte-Carpio na nais niyang magkaroon ng mandatory military service kapag umabot na sa edad na 18 sa buong bansa. Posible nga ba itong maipatupad? Ano-ano ang mga magiging hamon sa implementasyon nito?

By Christoph Doncillo

(July 3, 2022) – Nanumpa na bilang ika-15 bise presidente ng Pilipinas si Sara Duterte-Carpio sa San Pedro Square sa hometown ng kanyang pamilya na Davao City. Pero bukod sa kanyang tungkulin sa Office of the Vice President (OVP), nakatakda rin siyang magsilbi bilang kalihim ng Department of Education (DepEd).

Hindi detalyado ang mga plataporma ni Duterte-Carpio noong kampanya. Nakasentro lamang sa pagkakaisa ang isinusulong nilang mensahe ng kanyang running mate na si President Bongbong Marcos Jr. Pahapyaw ring inihayag ni Duterte-Carpio ang planong ipagpatuloy ang mga programa ng amang si dating Pangulong Rodrigo Duterte.

Pero ibinahagi ni Duterte-Carpio ang plano niyang gamitin ang OVP upang hikayatin ang Kongreso na gawing mandatory ang military service sa lahat ng nasa edad 18. Nais ni Duterte-Carpio na maibalik ang disiplina at pagiging makabayan sa mga kabataan.

“Nakikita natin ito sa ibang bansa, sa South Korea, sa Israel,” ani Duterte-Carpio. “Dapat lahat ng ating 18 years old, pagtungtong mo ng 18 years old, you will be given a subsidy, you will be asked to serve our country doon sa ating Armed Forces of the Philippines (AFP).”

Matatandaan ding ibinahagi ni Marcos na ang gustong ahensya na nais pamunuan ni Duterte-carpio ay ang Department of National Defense (DND). 

Kasaysayan ng military service ng mga estudyante sa Pilipinas

Taong 1762 nang unang bigyan ng military training ang mga estudyante ng University of Santo Tomas para lumaban sa mga digmaan. Taong 1912 naman nang magtatag ang University of the Philippines ng military science training.

Taong 1922 nang magkaroon na ng iba’t ibang units ng Reserve Officers’ Training Corps (ROTC) ang iba’t ibang pamantasan. Ginawa itong mandatory ni dating Pangulong Manuel Quezon noong 1935 sa pamamagitan ng isang executive order.

Natigil ito nang ilang taon bago muling ibinalik ni dating Pangulong Ferdinand Marcos Sr. noong 1967. Naging opsiyonal na lamang ang ROTC noong 2001 nang maisabatas ang National Service Training Program Act of 2001. Kasunod ito ng pagkamatay ng miyembro ng ROTC unit ng University of Santo Tomas na si Mark Welson Chua na nagsiwalat ng umano’y korapsyon sa loob nito.

Sa mga nakaraang taon, may ilang nagbalak na gawing mandatory ulit ang ROTC, kabilang na si dating Pangulong Duterte. Ngunit inamin niya kamakailan na tinatakasan niya ang ROTC nung siya’y estudyante pa. 

Paglilinaw sa panukala

Nilinaw ni Duterte-Carpio na naiiba sa ROTC ang kanyang ipinapanukala. Giit niya, ang isinusulong niya ay hindi lamang isang asignatura o unit sa paaralan, o isang programang tinatapos lang sa loob ng linggo o buwan.

Mariin na pinabulaanan ng kampo niya ang pahayag ni Atty. Bruce Rivera, isang malapit na kaibigan ni Duterte-Carpio, na una sa prayoridad ng bagong kalihim ng DepEd ang pagbabalik ng mandatory ROTC.

Hindi raw nagkaroon ng anumang diskusyon sina Duterte-Carpio at Rivera tungkol sa DepEd at ROTC. Mga personal na saloobin lamang daw ang ibinahagi ni Rivera sa mga panayam.

Sinubukang kapanayamin ng News5 si Duterte-Carpio at ang kanyang tagapagsalita tungkol sa mga detalye ng plano ng bise presidente, pero iginiit nilang hinihintay pa nilang matapos ang transisyon ng mga opisyal.

“All policy discussions will be released subsequent to completion of transition process,” ayon sa mensahe ni tourism secretary Christina Frasco, ang noo’y tagapagsalita ni Duterte.

Pero matapos ang kanyang panunumpa, taliwas sa sinabi ng kanyang kampo, hayagang sinabi ni Duterte-Carpio na umaasa siyang magiging bahagi ng priority measures ng Kongreso ang pagsasabatas ng mandatory ROTC.

“Executive and legislative agenda will be decided between the president and Congress. So I hope that (mandatory ROTC) will be included since marami namang pending bills diyan sa Congress with regard to that. Iba-iba ang pangalan, iba-iba ang titles. So sana masali siya,” aniya sa isang ambush interview.

Mga suporta at batikos sa panukala

Kahit wala pa masyadong detalye sa panukala ng bagong bise presidente, marami na ang nagpahayag ng pagkondena rito.

Naniniwala ang youth group na Kabataan na may mas mahahalagang problema na dapat pagtuunan ng pansin ng gobyerno.

“Mandatory military service daw, sabi ng anak. Bakit, hindi pa ba dumarami ang pumapasok sa AFP kahit dinoble na ng ama ang sahod? Hindi pa ba kinakagat ng taumbayan ang propaganda ng NTF-ELCAC (National Task Force to End Local Communist Armed Conflict) na walang abusong nangyayari sa AFP?” ayon kay Kabataan Party-list representative Raoul Manuel.

Mas mainam din ayon kay Manuel na pag-aralan muna ang pagpapatupad sa NSTP (National Service Training Program) Law bago magpatupad ng mga reporma. Maaari rin aniyang ibalik ang pagtuturo ng kasaysayan ng bansa sa high school at suportahan ang mga organisasyon ng mga kabataan upang mapalakas ang diwang makabayan ng mga estudyante at matulungan silang matutunan ang paglilingkod sa bayan.

Tila nalalayo naman ang panukala ni Duterte-Carpio sa pangunahing pangangailangan ng kabataan tulad ng edukasyon at disenteng trabaho, ayon sa Save Our Schools Network.

“The issue of discipline cannot be answered by submitting our youth to a militarist training that is known to abuse and murder its own cadets through hazing and is known for human rights abuses which we have experienced,” pahayag ng grupo.

Pero suportado ni dating DND secretary Delfin Lorenzana ang panukala dahil sa ilang benepisyong hatid nito.

“First, the military will have a ready and steady trained pool of reservists to defend the country and do HADR (humanitarian disaster and assistance relief) work. Second, the training and discipline that they will acquire will make them better citizens. Third, service to the country will be inculcated in them,” ani Lorenzana.

Gayunpaman, tanggap ni Lorenzana ang mga hadlang sa pag-implementa nito, kabilang na ang pagkukunan ng pondo at ang kasalukuyang katayuan ng bansa na hindi naman nakikipagdigmaan.

Kaya naman nakikita ni Lorenzana na mas magandang alternatibo ang mandatory ROTC kaysa sa ipinapanukala ni Duterte-Carpio na mandatory military service.

“We feel that the product of the ROTC program is more than sufficient to meet our requirements for warm bodies in case of conflict and in times of calamities and disasters,” ayon kay Lorenzana.

Pero giit ng Kabataan, delikado rin sakaling bumalik ang mandatory ROTC.

“Kahit sa ROTC may mga ulat tayong natatanggap ng pananakit sa mas nakabababa. Malinaw na ‘di ito nagkataon at may kultura ng karahasan at bulag na pagsunod na nanonoot sa ating armed forces na tumatagos sa kanilang training. Huwag nang ipilit sa lahat kung maaaring may mapahamak,” sabi ni Manuel.

‘Feasibility of it is very low’

Sa panayam ng News5, naniniwala ang policy analyst na si Michael Henry Yusingco na mababa ang posibilidad na magkaroon ng mandatory military service. Gaya ng mga ipinunto ni Lorenzana, magkakaroon ng maraming balakid kung maipapatupad ito.

“Financially and administratively, this proposal will be very difficult for the country, for the taxpayers. So I say that the viability is very low, the feasibility is very low,” ani Yusingco.

Dagdag niya, masyadong malaki ang gagastusin ng gobyerno para sa suweldo, training, equipment, at iba pang logistics sa defense sector kung magkakaroon ng mandatory military service program.

“We’re talking about millions of Filipinos being employed in the Armed Forces so that means the AFP has to assign or give assignments to these millions of Filipinos. Not all of them can be accommodated in Camp Aguinaldo or in Fort Bonifacio. Many of them will be dispersed throughout the country,” giit pa ni Yusingco.

Ipinunto rin niya na dapat may pagkakilala na “under threat” ang Pilipinas para mabigyang-katuwiran ang pagpapatupad ng panukala ni Duterte-Carpio.

Sa Article II, Section 4 ng 1987 Constitution, nakasaad na “the government may call upon the people to defend the State and, in the fulfillment thereof, all citizens may be required, under conditions provided by law, to render personal military or civil service.”

“If we are not under threat, then what’s the use of the mandatory military service? There’s no Constitutional justification for it,” ayon kay Yusingco.

Pagdating naman sa kakulangan ng detalye sa mga plataporma ni Duterte-Carpio, naniniwala si Yusingco na nasa proseso pa ang kanyang team na buoin ang mga plano para sa DepEd.

Dagdag niya, mahirap pa sa ngayon na gumawa ng assessment sa magiging uri ng pamumuno ni Duterte-Carpio at kung magiging katulad ito sa kanyang ama dahil wala pa siyang karanasan sa paglilingkod sa national government.

“She could still surprise us and show a different kind of management style or administration style. We’ll have to wait and see,” ani Yusingco.